İSLAM ve BİLİM
Memduh ÇELMELİ
dinkulturuahlakbilgisi.com
DİN ve BİLİM İLİŞKİSİ
dinkulturuahlakbilgisi.com
Din Yüce Allah tarafından insanlara peygamberler aracılığıyla bildirilen kurallar bütünüdür.
Sünnetullah (Adetullah) Allah’ın evrenin işleyişi, toplum hayatının düzeni için koyduğu yasalardır.
Allah, sonsuz kudreti ile evrende kusursuz bir sistem kurmuştur.
Kur’an ve Hadislerde, insanın aklını kullanması, düşünmesi, araştırma yapması istenmiştir.
İslam’a göre ilimde derinleştikçe Allah daha iyi anlaşılır. (Fâtır, 28)
Bilim Akıl, deney ve gözlem metodu ile bir takım yasalara ulaşan bilgi yoludur.
İlim (çoğulu, Ulûm) “Bilmek” anlamındadır. Bir alana ait sistemli bilgi birikimini ifade eden disiplindir.
Arapça bir kelime olan «İlim», genellikle “bilgi” ve “bilim” karşılığında kullanılır.
Ancak, «İlim» kavramı «bilimi» de içine alacak şekilde daha geniş bir kavramdır.
İslam’a göre, kişisel çıkarlara alet edilmemiş olan bir bilimin din ile çatışması imkansızdır.
"Oku" Kur'an'ın ilk emridir.
«Yaratan Rabbi’nin adıyla Oku!
…ki o kalemle (yazmayı), insana
bilmediğini öğretendir. »
(Alak, 1,4,5))
«… Hiç bilenlerle bilmeyenler
bir olur mu? Doğrusu ancak
akıl sahipleri bunları hakkıyla
düşünür.» (Zümer, 9)
“Kişi ölünce, üç şey hariç amel defteri kapanır: Sürekli sevap kazandıran sadaka (Sadaka-i cariye), insanlara yararlı bir
ilim, kendisine dua eden hayırlı bir evlat.” Hz. Muhammed (s.a.v)
Kur'an’a ve hadislere dayanır.
Tefsir, Hadis, Fıkıh gibi.
Düşünceye, araştırmaya dayanır.
Felsefe, Mantık, Matematik gibi.
1
2
Akli İlimler
Nakli İlimler
«İlim öğrenmek kadın erkek her
Müslümana farzdır.».
Hz. Muhammed (s.a.v)
«Nakli kavramı» bilginin nakil yoluyla
ayet ve hadislere dayanmasını ifade
eder. Bilginin geliş şekliyle ilgilidir.
Akıl kavramının karşıtı değildir.
Aklı kullanma, düşünme, araştırma yine
ön plandadır.
«Ben öğretmen olarak
gönderildim». Hz. Muhammed (s.a.v)
Müslüman Alimler İlmi 2 Koldan İlerletmişlerdir
2. Dünya savaşında ABD
tarafından Japonya’nın Hiroşima
ve Nagasaki kentlerine atom
bombası atılması neticesinde
70 bin insan ölmüştür.
DİN ve BİLİM İLİŞKİSİ
Din ile bilim birbiriyle çeliştiğini, ikisinin bir arada olamayacağını savunan bir kesim var. Bu kişiler,
tek hakikat olarak bilimi görmektedirler. Bilim adamlarının büyük çoğunluğunun ateist olduğunu
iddia etmektedirler.
1930’da keşfedilen Plüton 9.
gezegen ilan edilmişti. Oysa
2006’da gezegen olma özelliği
taşımadığı anlaşılarak gezegenler
listesinden çıkartılmıştır.
«Faydasız ilimden
Allah’a sığınırım.»
Hz. Muhammed
dinkulturuahlakbilgisi.com
İslam'da, elde edilen bilginin doğru olduğu
kadar yararlı olması da önemlidir.
Dinin bilime engel olduğu veya bilimle çeliştiği
tartışmalarının temelinde, Orta Çağ Hıristiyanlık
inançları ve kilise baskısı vardır.
Oysa bu dönemde İslam’ın bilimi teşvik edici tutumu
sebebiyle Müslüman dünyasında bilimsel icatlar altın
dönemini yaşıyordu.
Bu sebeple, bilim ile din bir arada olmaz diyenlere
«hangi bilim, hangi din» demek gerekir.
«Din ile bilim çelişir ifadesini» tüm dinler için
genelleyerek kullanmak yanlıştır. «Kedinin iki kulağı
vardır, insanın da iki kulağı vardır öyleyse insan
kedidir» demek kadar yanlıştır.
İslam, doğruluğu kesinleşmiş ve insanlığın
hayrına hiçbir bilimsel gelişmenin karşısında
olmamıştır. Aksine bu tür çalışmaları teşvik etmiştir.
İslam, bilimin tek hakikat olarak görülerek ona
tapılmasına da karşı çıkar. Tarihi süreçte, bilimi kişisel
çıkralarına alet eden, bilgisini kötülük için kullanan
«sözde bilim adamları!» çıkmıştır. O gün için bilimsel
bir hakikat olarak sunulan bazı şeylerin başka bilimsel
buluşlarla yanlış olduğu da görülmüştür.
"Allah'ım bana öğrettiklerinle beni faydalandır. Bana fayda verecek ilmi öğret ve ilmimi artır.» Hz. Muhammed
İSLAM MEDENİYETİNDE BİLİM VE DÜŞÜNCENİN GELİŞİMİ
Medeniyet İnsanların nesilden nesile aktardıkları siyasal, sosyal, ekonomik faaliyetler,
kurumlar, değerler ve kavramların hepsidir.
İslam medeniyetinin temelinde «Bilgi (ilim)» kavramı vardır.
Kur’an’ın ve Hz. Muhammed’in her fırsatta ilim öğrenmeye teşviki Müslümanları motive etmiştir.
dinkulturuahlakbilgisi.com
610 İlk Vahiy «OKU!»
750 tercüme faaliyetleri
Müslümanlar 10. yüzyılda tüm bilim dallarında eserler vermiş ve teknoloji
ile iç içe olmuşlardır. İbrahim b. Sinan (Astronomi)
Kur’an ve Hz. Peygamber, ilme, öğrenmeye teşvik etmiştir. Kur’an’ı ve Sünnet’i
daha iyi anlama çalışmaları tefsir fıkıh kelam ilimlerini ortaya çıkardı.
10. yy
11. yy
9. yy
8. yy
7. yy
16. yy
Komşu kültürlerden yararlanma. Astroloji, matematik, coğrafya, felsefe ve tıp
gibi dallarda hızlı bir bilgi transferi gerçekleşmiştir.
Müslüman bilginler, önceki bilgileri eleştirme ve yeni bilgiler üretme
seviyesine gelmiştir.
Matematiksel coğrafya bağımsız bir disiplin haline geliştirilmiştir. İbn Heysem,
Birunî, İbn Sina bu yüzyılda yaşamıştır.
Müslüman bilginlerin dinî ve tabii ilimlerdeki çalışmaları 16. yy sonlarına
kadar sürmüştür. Ortaya konan çalışmalar ortaçağda karanlık bir dönem
yaşayan Avrupa’nın uyanmasına yol açmıştır.
16. yy sonlarına doğru İslam dünyası duraklama sonra da gerile dönemine
girmiştir.
Duraklama Gerileme
17. yy
Hastane demektir. Bimaristan da denir. Selçuklular’da «daru’ş-şifa» «daru’l-afiye» denmiştir.
Rüfeyde el-Ensariyye doktor bir hanım sahabedir.
Astronomik gözlemler yapmaya yarayan özel bina ve evlerdir. ilk rasathane 828’de Bağdat’ta kurulan
Şemmâsiye Rasathanesi’dir. Burada ünlü matematikçi Harizmî görev yapmıştır. 1023’te İbn Sina için
Hemedan’da rasathane kurulmuştur.
İlk kütüphaneler Emeviler döneminde kurulmaya başladı.794’te Harun Reşid’in Bağdat’ta kağıt
fabrikasını kumasıyla kütüphaneler zenginleşti. Endülüs’te çok zengin kütüphaneler vardı.1067’de
Nizamülmülk’ün kurduğu kütüphane diğerlerine öncülük etti.
Hadis ilimlerinin öğretildiği ve hadis ilimlerinde uzmanların yetiştirildiği yüksek
öğretim kurumlarıdır
Bugünkü fakültelere karşılık gelen eğitim kurumlarıdır.
Yüksek seviyede ilmî araştırmalar ve tercüme faaliyetlerinin yapıldığı eğitim kurumlarıdır.
Kur’an öğretilen ve hâfız yetiştirilen mekteplerin, kıraat eğitimi yapılan
medrese veya bölümlerin genel adıdır.
Bugünkü ilkokul seviyesinde okuma yazma eğitimlerinin verildiği okullardır.
İSLAM MEDENİYETİNDE ÖNE ÇIKAN EĞİTİM KURUMLARI
MESCİT - CAMİ
MEKTEP
MEDRESE
DARU’L KURRA
DARU’L HADİS
BEYTÜ’L HİKME
KÜTÜPHANE
RASATHANE
ŞİFAHANE
Cami, «toplayan, bar araya getiren» demektir. Ülkemizde «mescid» denince minaresiz ibadet yeri
anlaşılır. İslam dünyasında «mescit» «cami» karşılığında kullanılır. Medine’de Hicretten sonra inşa
edilen «Mescidi Nebi» içinde eğitim görülen «Suffe» vardı.
dinkulturuahlakbilgisi.com
dinkulturuahlakbilgisi.com
TEFSİR
HADİS
KELAM
FIKIH
COĞRAFYA
DİL
TARİH
FELSEFE
ASTRONOMİ
FİZİK KİMYA
TIP
MÜSLÜMANLARIN BILIM ALANINDA YAPTIĞI ÖNCÜ VE ÖZGÜN ÇALIŞMALAR
MATEMATİK
Tefsir: Kur’an ayetlerini açıklama,
yorumlama. Tefsir edene Müfessir
denir.Bazı müfessirler: Zemahşerî ,
Fahrettin Razi, Elmalılı Muhammed
Hamdi Yazır.
Hadis: Hz. Muhammed’in söz ve
davranışlarını derleyen, yorumla-
layan bilim dalı. Bu bilimle
ilgilenenlere “muhaddis” denir.
Örnek: Kütübi Sitte. Buhari, Müslim
İslam inanç esaslarını ayet, hadis ve
aklı kullanarak açıklayan, ispat eden
ve eleştirilere karşı savunan bilim
dalıdır. Örnek: Ebu Hanife’nin
«Fıkhul Ekber» adlı eseri.
İbadetleri ve sosyal hayatla ilgili
kuralları, Kur’an ve sünnetten
deliller bularak inceleyen bilim dalı.
Fıkıh ALimleri: Ebu Hanife, İmam
Şafi, İmam Malik, Ahmed b. Hanbel
Belhî, Piri Reis (Harita), Seydi Ali
Reis, Uluğ Bey, Katip Çelebi, el-Avfî,
Evliya Çelebi (Seyahatname) bu
alanda kalıcı eserler meydana
getirmişlerdir.
Kur’an ve Hadis’in inceliklerini
anlama çabası dili geliştirmiştir. Ebul
Esved Ed-Düeli’nin çalışmalarıyla
başlar. Cahız’ın «Kitabul Hayevan»
adlı eseri günümüze ulaşmıştır.
Kur’an’da yer alan kıssalar
tarihçiliğe yönlendirmiştir. İbni
İshak, Vakidî, İbni Hişam, İbni S’ad,
Belazurî, Taberî, İbni Haldun, Ahmet
Cevdet Paşa meşhur tarihçilerdir.
İslam dünyasına tercümeler yoluyla
girmiştir. Felsefî problemlere İslamî
bakış açısı kazandırılmıştır. Kindî,
Ebubekir Râzî, Farabî, İbni Sinâ,
Gazâlî, İbni Rüşd filozoflarımızdır.
Kur’an’ın gökyüzü, yıldızlarla ilgili
ayetleri astronomiye yöneltmiştir.
Ferâzî, Sind b. Ali, Batânî, Ebu Sâid es-
Siczî, Birûnî, Uluğ Bey, Ali Kuşcu bu
alanda öne çıkan bilim insanlarımızdır.
Cabir b. Hayyan, Zekeriyya er-
Râzî, İbnul-Heysem, Cizreli el-
Cezerî, Aziz Sancar (Nobel ödüllü
kimyacımız) bu alanın
öncüleridirler.
Sıfırı (0) 873’te Müslüman bilim
adamları buldu. Cebirin kurucusu
Harizmi’dir. İbnu’l-Heysem, Hâzinî,
Nasuriddîn Tûsî, Ali Kuşcu meşhur
matematikçilerimizdir.
İbni Sînâ’nın «el-Kanun fi’Tıp» adlı
eseri vardır. İbnu’n-Nefîs, kan
dolaşımını bulmuştur. Zekeriyya er-
Râzî kızamık üzerine çalışmış,
Akşemseddin «Maddetü’l-Hayat» adlı
eserinde mikrobu keşftmiştir.
